در بازار لوله و اتصالات، دو نوع لوله پرکاربرد یعنی لوله پی وی سی (PVC) یا همان لوله پلیکا و لوله یو پی وی سی (UPVC) اغلب مورد استفاده قرار می‌گیرند. شباهت اسمی این دو نوع لوله باعث شده تا بسیاری از مصرف‌کنندگان تفاوت آن‌ها را ندانند و در انتخاب دچار تردید شوند. در این مقاله به بررسی تفاوت‌های مهم این دو نوع لوله می‌پردازیم تا بتوانید بهترین انتخاب را متناسب با نیاز خود داشته باشید.
1. مواد اولیه و ساختار شیمیایی
پلی وینیل کلراید(PVC):
یک نوع پلاستیک نسبتاً نرم و انعطاف‌پذیر است که در فرآیند تولید آن از نرم‌کننده‌هایی مانند فتالات‌ها یا BPA استفاده می‌شود. این افزودنی‌ها موجب افزایش خاصیت انعطاف‌پذیری در PVC می‌شوند، اما ممکن است در طول زمان به مرور از لوله خارج شده و به محیط یا مایع عبوری منتقل شوند. این ویژگی‌ها باعث می‌شوند که PVC برای برخی کاربردها از جمله انتقال آب شرب، گزینه‌ی چندان مناسبی نباشد.
پلی وینیل کلراید سخت‌شده(UPVC):
همان PVC است، اما بدون استفاده از نرم‌کننده‌ها. این موضوع باعث می‌شود UPVC سخت‌تر، مقاوم‌تر و از نظر شیمیایی پایدارتر باشد. حذف نرم‌کننده‌ها موجب می‌شود که این نوع لوله برای مصارف حساس‌تری مانند سیستم‌های آب شرب، لوله‌کشی داخلی ساختمان و تأسیسات بهداشتی مناسب‌تر باشد.
2. مقاومت مکانیکی
PVC:
به دلیل وجود نرم‌کننده‌ها، PVC انعطاف‌پذیرتر است و در برابر ضربات یا فشارهای موقت می‌تواند اندکی خم شود. اما این انعطاف‌پذیری باعث کاهش مقاومت کلی آن در برابر فشارهای مداوم یا ضربات شدید می‌شود. همچنین در برابر اشعه ماوراء بنفش (UV) مقاومت کمی دارد و در صورت قرارگیری در فضای باز، با گذشت زمان تخریب می‌شود.
UPVC:
دارای مقاومت بالا در برابر فشار، ضربه و خوردگی است. این لوله‌ها نسبت به UV نیز مقاوم‌تر بوده و عمر مفید بیشتری در شرایط محیطی مختلف دارند. به همین دلیل در پروژه‌های ساختمانی و عمرانی که پایداری و دوام طولانی‌مدت اهمیت دارد، UPVC انتخاب مناسب‌تری است.
3. تحمل دما و نور خورشید
UPVC:
لوله‌های UPVC به دلیل ساختار شیمیایی سخت و بدون نرم‌کننده، از مقاومت حرارتی بالاتری برخوردارند. این لوله‌ها معمولاً می‌توانند دماهای تا حدود ۶۰ درجه سانتی‌گراد را بدون تغییر شکل یا کاهش عملکرد تحمل کنند. همچنین یکی از ویژگی‌های مهم UPVC، مقاومت خوب در برابر اشعه ماوراء بنفش (UV) است. این ویژگی باعث می‌شود که لوله‌های UPVC در صورت نصب در فضای باز یا محیط‌های در معرض نور خورشید، دچار پوسیدگی، ترک‌خوردگی یا کاهش کیفیت نشوند. به همین دلیل، در پروژه‌های تأسیساتی فضای باز، مانند خطوط آب‌رسانی روکار یا سیستم‌های زهکشی در پشت‌بام‌ها، انتخابی بسیار مطمئن و بادوام محسوب می‌شوند.
PVC:
در مقابل، لوله‌های PVC به دلیل وجود نرم‌کننده‌ها در ترکیب خود، تحمل دمای کمتری دارند. این لوله‌ها در دماهای نسبتاً بالا (معمولاً بالاتر از ۴۵ تا ۵۰ درجه سانتی‌گراد) به‌تدریج نرم شده و ممکن است تغییر شکل دهند یا خاصیت مکانیکی خود را از دست بدهند. علاوه بر این، PVC مقاومت کمی در برابر اشعه UV دارد. نور مستقیم خورشید باعث تخریب تدریجی سطح لوله می‌شود، که در نتیجه منجر به شکنندگی، تغییر رنگ و کاهش عمر مفید آن می‌گردد. به همین دلیل، استفاده از PVC در محیط‌های روباز بدون پوشش محافظ یا عایق‌کاری مناسب توصیه نمی‌شود.
4. ایمنی و بهداشت
PVC:
استفاده از نرم‌کننده‌های شیمیایی در ساختار آن باعث شده تا استفاده از PVC در لوله‌کشی آب آشامیدنی و مصارف بهداشتی با تردید مواجه شود، چرا که احتمال آزاد شدن این ترکیبات در طول زمان وجود دارد. این مسئله در برخی استانداردهای جهانی محدود شده یا ممنوع شده است.
UPVC:
فاقد هرگونه نرم‌کننده و افزودنی خطرناک است و از نظر ایمنی، گزینه‌ای بسیار مناسب برای انتقال آب شرب، سیستم‌های تصفیه آب، و کاربردهای بهداشتی به شمار می‌رود. بسیاری از استانداردهای بین‌المللی، استفاده از لوله‌های UPVC را در پروژه‌های بهداشتی تأیید کرده‌اند.
5. کاربردها
PVC:
به دلیل انعطاف‌پذیری بیشتر، در برخی سیستم‌های کابل‌کشی، زهکشی سبک، یا پوشش‌های موقت کاربرد دارد. اما برای کاربردهای سنگین یا دائمی توصیه نمی‌شود.
UPVC:
در لوله‌کشی فاضلاب ساختمان، سیستم‌های آب‌رسانی، زهکشی صنعتی، انتقال آب باران، و حتی برخی کاربردهای صنعتی، UPVC به دلیل استحکام بالا و پایداری شیمیایی، انتخاب ارجح است.
6. قیمت
PVC:
از نظر قیمت اولیه، لوله‌های PVC معمولاً ارزان‌تر از UPVC هستند. همین موضوع باعث می‌شود که در نگاه اول برای برخی پروژه‌ها گزینه‌ای اقتصادی و مقرون‌به‌صرفه به‌نظر برسند، به‌ویژه در پروژه‌های موقتی یا کم‌هزینه. اما باید توجه داشت که این هزینه پایین معمولاً با کاهش دوام، مقاومت مکانیکی کمتر، و حساسیت بیشتر به شرایط محیطی مانند دما و نور خورشید همراه است. به همین دلیل، در پروژه‌هایی که طول عمر، کیفیت و پایداری در اولویت قرار دارند، استفاده از PVC ممکن است در بلندمدت باعث افزایش هزینه‌های تعمیر، تعویض یا نگهداری شود.
UPVC:
در مقابل، لوله‌های UPVC اگرچه در ابتدا هزینه بیشتری نسبت به PVC دارند، اما این هزینه بالاتر در بلندمدت به‌عنوان سرمایه‌گذاری منطقی در نظر گرفته می‌شود. دوام بیشتر، مقاومت بالا در برابر شرایط محیطی، نیاز کمتر به تعمیر یا تعویض، و ایمنی بهداشتی بالاتر باعث می‌شوند که UPVC در پروژه‌های تأسیساتی، ساختمانی و عمرانی گزینه‌ای هوشمندانه و مقرون‌به‌صرفه در بلندمدت باشد. به‌خصوص در پروژه‌هایی که زیرساخت‌های آن برای سال‌ها بدون تغییر باقی می‌مانند، هزینه‌ی اولیه بیشتر لوله‌های UPVC با کاهش هزینه‌های نگهداری جبران می‌شود.
جدول مقایسه جدول مقایسه‌ای بین لوله‌های PVC و UPVC
| ویژگی | PVC | UPVC |
| ساختار شیمیایی | دارای نرم‌کننده (مانند فتالات‌ها و BPA) | بدون نرم‌کننده؛ پلی‌وینیل کلراید سخت‌شده |
| انعطاف‌پذیری | انعطاف‌پذیرتر | سخت‌تر و کمتر انعطاف‌پذیر |
| مقاومت مکانیکی | پایین‌تر؛ در برابر ضربه ضعیف‌تر | بالا؛ مقاوم در برابر ضربه و فشار |
| تحمل دما | تا حدود ۴۵–۵۰ درجه سانتی‌گراد | تا حدود ۶۰ درجه سانتی‌گراد |
| مقاومت در برابر UV | ضعیف؛ سریع‌تر تخریب می‌شود | مقاوم؛ مناسب برای نصب در فضای باز |
| دوام و عمر مفید | کمتر؛ در بلندمدت نیاز به تعویض یا تعمیر دارد | بیشتر؛ عمر مفید طولانی در شرایط مختلف |
| ایمنی بهداشتی | مشکوک؛ ممکن است مواد شیمیایی آزاد کند | ایمن؛ مناسب برای آب شرب |
| قیمت اولیه | ارزان‌تر | گران‌تر |
| صرفه اقتصادی در بلندمدت | کمتر؛ هزینه نگهداری بیشتر | بیشتر؛ کاهش هزینه‌های آتی |
| کاربردهای رایج | پوشش‌های موقت، لوله‌کشی سبک، کابل‌کشی | لوله‌کشی ساختمان، فاضلاب، آب‌رسانی دائمی |
نتیجه‌گیری
اگر قصد دارید برای پروژه‌های لوله‌کشی مانند تأسیسات آب‌رسانی، فاضلاب‌کشی، یا سیستم‌های ساختمانی و صنعتی لوله انتخاب کنید، UPVC انتخابی مطمئن‌تر و حرفه‌ای‌تر محسوب می‌شود. این نوع لوله به دلیل مقاومت بالا در برابر فشار، دما، اشعه خورشید و خوردگی، گزینه‌ای بادوام برای استفاده در پروژه‌هایی است که طول عمر، کیفیت و ایمنی در آن‌ها اهمیت دارد. همچنین به دلیل نداشتن مواد افزودنی مضر، از نظر بهداشتی نیز برای انتقال آب شرب گزینه‌ای قابل اطمینان به شمار می‌آید.
در مقابل، PVC با وجود قیمت پایین‌تر و انعطاف‌پذیری بیشتر، بیشتر مناسب استفاده‌های سبک‌تر، موقتی یا غیرساختمانی است. این نوع لوله در برابر نور خورشید، دمای بالا و فشار طولانی‌مدت مقاومت کمتری دارد، و به همین دلیل در پروژه‌های دائمی می‌تواند باعث افزایش هزینه‌های نگهداری و تعمیرات در آینده شود.
در نهایت، شناخت دقیق تفاوت‌های میان لوله‌های PVC و UPVC به شما کمک می‌کند تا متناسب با نیاز پروژه و شرایط استفاده، انتخابی آگاهانه و به‌صرفه داشته باشید. انتخاب نادرست در این زمینه نه‌تنها منجر به کاهش عمر مفید سیستم لوله‌کشی می‌شود، بلکه ممکن است هزینه‌های اضافی و مشکلات عملکردی در آینده به همراه داشته باشد. بنابراین، در انتخاب نوع لوله تنها به قیمت اولیه توجه نکنید، بلکه شرایط کاربرد، دوام مورد انتظار و الزامات فنی پروژه را نیز در نظر بگیرید.